DE WOLF IS TERUG IN NEDERLAND, EEN MISSIE MET EEN ETHISCH RANDJE
Sinds het najaar van 2023 kom ik vaak op de Veluwe. Voor mij een nieuwe omgeving. Heel vertrouwd voor mij zijn de edelherten die hier veel voorkomen. Sinds de herintroductie van edelherten in Het Groene Woud, heb ik de afgelopen zeven jaar mijzelf volledig gefocust op het fotograferen van edelherten. Nu heb ik een nieuwe missie; de wolf. Deze mythische soort is immers terug in Nederland. Hoe gaaf zou het zijn als het mij lukt hier een mooie fotoreportage over te maken.
door Eric Bergmeester, gepubliceerd op 12 januari 2025, laatst aangepast op 23 februari 2025
Na 150 jaar is de wolf op eigen kracht weer teruggekomen naar Nederland. De wolf is een inheemse diersoort en een rijke aanvulling op het ecologisch ecosysteem. Een mooi resultaat van een langdurige, programmatische aanpak van natuurontwikkeling in Europa. Mede door het succes van de realisatie van de Europese ecologische verbindingszones (EHS) en de beschermingsmaatregelen zijn er geschikte leefgebieden ontstaan voor de wolf. Maar ook door het verdwijnen van het ‘Het ijzeren gordijn’ in november 1989 was West-Europa weer bereikbaar, ook voor de wolf. In het gebied waar ik nu veel kom liggen meerdere wolven territoria. Een unieke kans en mooie uitdaging om volledig te focussen op wolven. Voor mij is de wolf een tot de verbeelding sprekende, mythische en intrigerende diersoort. Ik heb eerder wolven gezien en gehoord in Alaska, Minnesota en Canada.
Respect
Ik heb veel literatuur en wetenschappelijke rapporten bestudeerd, films en documentaires gekeken, gesproken met deskundigen, met voor- en tegenstanders en het nieuws gevolgd. Het nieuws over de wolf is vaak niet fraai, opruiend, op basis van sentiment en emotie. Niet op basis van ervaring, kennis, feiten en wetenschappelijk inzicht, vaak uit zijn verband gehaald, eenzijdig en niet gevalideerd. De invloed op beeldvorming wordt in steeds grotere mate bepaald door de sturende algoritmes van Social Media, je bent voor of tegen en er lijkt geen middenweg te zijn. De journalistiek in Nederland laat hier een ernstige steek vallen. Ik vind dit zorgwekkend. Enig reflecterend vermogen komt voor mij uit onverwachte hoek, op 25 augustus 2024 geeft NU.nl openlijk toe dat zij zich te veel mee laat slepen en meer terughoudend en meer feitelijk wil zijn. De publieke opinie is niet positief. Het is verstandig ons als samenleving beter te verdiepen, in te leven, relativeren en ons aanpassen aan de aanwezigheid van de wolf. Dit past bij een democratisch en weldenkende gemeenschap die zich niet laat leiden door emotie maar op basis van feitelijke (wetenschappelijke) kennis en respect voor elkaar en voor de wolf.
Mijn eerste ontmoeting
Bij mijn eenzame struintochten door de natuur ben ik langzaam steeds dichter bij de wolf gekomen. Ik ben meer sporen gaan vinden en sprak steeds meer mensen die de wolf hebben gezien. Ik werd meer gefocust en kwam steeds meer op scherp te staan en intensiveerde mijn zoektocht. Met succes, mijn eerste waarneming was een feit. Een vluchtige ontmoeting, maar het was gelukt. Een moment dat ik niet snel zal vergeten. In de loop van de tijd heb ik de wolf steeds vaker ontmoet. Soms weken niet en dan weer wat vaker, soms op grote afstand en soms van heel dichtbij. Wat een intense ervaringen! Inmiddels heb ik heel wat ontmoetingen gehad en foto’s en films kunnen maken.
Samenleven
Theorie en praktijk kwamen bij elkaar. Zonder de opgedane kennis, de inzichten die dit mij heeft opgeleverd en de nauwe contacten met wolvenexperts was dit nooit zo snel en succesvol gelopen. Ik weet inmiddels in te spelen op de omstandigheden en snap het gedrag van individuele wolven en van de roedel steeds beter, ik kan steeds beter anticiperen op dit gedrag en mijn eigen gedrag hierop aanpassen. Maar iedere keer word ik ook weer verrast en leer ik bij. Ik begin een heel klein beetje een aankomend wolvendeskundige te worden. Maar, ondanks mijn jarenlange ervaring als natuurfotograaf en mijn grote natuurkennis ben ik nog slechts een beginnend wolvenfotograaf. Ik vermoed dat ik nog wel wat jaren nodig heb om mijn kennis te vergroten, ik ben nog niet tevreden met het behaalde fotografische resultaat en wil daarom mijn portfolio verder vullen met beter beeldmateriaal. Hier trek ik de komende jaren voor uit. Tijd ook die wij Nederlanders nodig zullen hebben om samen te leren leven met de wolf.
Natuurbeleving
Aanpassen moeten we leren. Als er ergens een jonge wolf opduikt die nog benaderbaar is, komen hier vaak hordes mensen op af. Denk hierbij aan de wolf die zich in 2023 veelvuldig liet zien in het Drents-Friese Wold of de wolf op de Noord-Veluwe die zich in het voorjaar van 2024 makkelijk liet zien aan automobilisten. Je vraagt je af waar al die nieuwsgierige mensen vandaan komen. Dit is vaak het gevolg van toegankelijke en snelle informatiedeling via Social Media en WhatsApp en is een nieuwe en vooral makkelijke manier van snelle natuurbeleving. Soms met gevolg dat als er ergens een wolf wordt gespot, er binnen 10 min een grote groep nieuwsgierige toeschouwers staat. Ik heb tot ontsteltenis gezien hoe een hele groep mensen achter een wolf aanliep, dwars door een afgesloten natuurgebied om hem van dichtbij te kunnen zien.
Dit soort natuurbeleving is niet uniek voor de wolf. Bird Twitchers jagen zeldzame soorten na door heel Nederland. Dit fenomeen is ook bekend van bijvoorbeeld de edelhertenbronst op de Hoge Veluwe waar letterlijk honderden mensen schouder aan schouder staan te kijken naar de bronst. Hier raak je een ethisch vraagstuk, zeker waar het gaat over soorten die hierdoor hun gedrag aanpassen. Voor soorten die strikt beschermd zijn, zoals de wolf, gelden afspraken onder andere om geen locaties te delen met als doel de dieren niet te storen. Ik maak me zorgen over de effecten van deze manier van natuurbeleving. Natuurlijk moeten wolven niet wennen aan de aanwezigheid van mensen op korte afstand en al helemaal niet aan groepen mensen. Die toeschouwers moeten zich dat ook realiseren, maar of ze de kennis en wil hebben dat doen is de vraag! In de zomer van 2024 zijn daarom op meerdere plaatsen in Nederland natuurgebieden afgesloten zodat welpen in rust konden opgroeien. Gelukkig zijn er steeds meer natuurgebieden met grote aaneengesloten rustgebieden voor dieren die gesloten zijn voor publiek.
Ethisch dilemma
Het fotograferen van wolven levert mij daarom een ethisch dilemma op. Als natuurfotograaf deel ik graag mijn ervaringen met mijn publiek. Ik heb er echter voor gekozen geen recente foto’s en films van wolven te delen via Social Media. Ook zal ik geen locaties delen, zelfs niet met bevriende natuurfotografen. Ik heb mijzelf zelfs de vraag gesteld of het wel verantwoord is dat ik wolven fotografeer. Zoals gezegd, ik struin al vele tientallen jaren en altijd alleen door de natuur. Een enkele keer werk ik samen in het veld. Ik heb ervoor gekozen wolven niet te dichtbij te laten komen. Ik zal me ook niet mengen in groepen spotters, anders dan als dit toevallig gebeurt op toelaatbare plaatsen die daarvoor zijn aangewezen door natuurbeheerders. Ik werk uitsluitend vanaf toegestane openbare locaties. Ik denk dat dit een verantwoorde manier is. Intussen blijf ik intens genieten van de momenten dat ik wolven in de vrije natuur in Nederland waarneem! Voor mij zijn de eenzame ontmoetingen met een wolf een intense natuurbeleving, waarvan ik hoop nog lang te kunnen genieten!
